Bijlage 1 - Context

Eén stap eerder ‘MERren’

Het advies van de werkgroep maakt duidelijk dat de MER één stap eerder in het proces aan de orde komt, namelijk direct bij het opstellen van beleid en niet pas bij het verankeren daarvan in formeel ruimtelijk instrumentarium. Dat geldt voor de RES én voor ieder beleidsveld binnen het domein van de fysieke leefomgeving. Dat komt omdat de RES als document en ook andere beleidsdocumenten in de leefomgeving, door de invoering van de Omgevingswet eerder als een (onderdeel van de) omgevingsvisie, of een programma kwalificeren. Namelijk in het geval dat het document, ten aanzien van een specifiek thema in de leefomgeving - zoals energietransitie als onderdeel van het omgevingsbeleid - de volgende elementen bevat: 

• Een uitwerking van beleid
• Maatregelen om doelen voor de fysieke leefomgeving te bereiken.

In dat geval kwalificeert de RES als ‘programma’ in de zin van de Omgevingswet. Het programma is één van de zes kerninstrumenten van de Omgevingswet. In de Omgevingswet is de Europese richtlijn strategische milieubeoordeling (smb-richtlijn) beter dan onder het huidig recht geïmplementeerd. Voorafgaand aan het vaststellen van een omgevingsvisie of programma, moet in veel gevallen een milieueffectrapport worden opgesteld. Dit draagt eraan bij dat de effecten op milieu, natuur en landschap vroegtijdig in het proces worden betrokken. Dit sluit goed aan bij de manier van werken in het RES-proces. Onder het huidig recht werkt dat net anders. Daar is een beleidsdocument op zichzelf niet mer-plichtig (met uitzondering van de wettelijk voorgeschreven beleidsdocumenten, zoals een structuurvisie, een milieubeleidsplan en een verkeers- en vervoersplan), maar is er mer-plicht bij de verankering van het beleid in bijvoorbeeld een structuurvisie of bestemmingsplan. Het opstellen van een MER komt in een beleidsproces als gevolg hiervan dus één stap eerder in het proces aan de orde: direct bij het opstellen van het beleid en niet pas bij de verankering daarvan in een visie of plan.

Voordelen plan-MER 

In opdracht van NPRES heeft de Commissie m.e.r. eind 2019 een advies uitgebracht. Daarin geeft de commissie aan hoe een MER het beste kan worden ingezet voor het opstellen van een RES. Dit advies is opgesteld voorafgaand aan de pilotfase (2020). Daarin heeft een aantal regio's ook voor de RES 1.0 een plan-MER opgesteld. Het advies blijft actueel en de Commissie m.e.r. geeft de volgende argumenten om MER in te zetten bij de besluitvorming over de RES: 

• Verbetering kwaliteit besluitvorming 
  Mer is een beproefd instrument voor het in beeld brengen van omgevingseffecten van beleid en initiatieven. Doordat vroeg in het proces transparant milieu-informatie en milieugevolgen van verschillende alternatieven in beeld zijn, kan worden voorkomen dat de kwaliteit van landschap, natuur en leefomgeving (waaronder gezondheid) ongewild achteruitgaat én is besluitvorming over de RES optimaal onderbouwd. 
• Snellere uitvoering energieprojecten
  Als met een MER de milieugevolgen van de RES optimaal onderbouwd zijn, kan sneller worden geschakeld naar vergunningverlening voor projecten, nog voordat omgevingsvisies en -plannen zijn vastgesteld c.q. aangepast.
• Inperking onderzoekslast & versimpeling 
  Als het MER bij een RES op regioniveau wordt opgesteld kunnen de deelnemende gemeenten de resultaten vervolgens hergebruiken voor de benodigde nadere besluitvorming. Dit leidt tot een aanzienlijke beperking of reductie van de onderzoekslast en versimpeling van de vervolgonderzoeksvragen voor omgevingsvisies en -plannen.
• Borging structuur participatie 
  Een mer-proces bevat onderdelen van participatie, zowel aan de start van het proces (de mogelijkheid van zienswijzen bij bepalen van de scope van het MER) als bij de besluitvorming (de mogelijkheid van zienswijzen over inhoud van het MER). Het in een vroeg stadium betrekken van de omgeving bij het mer-proces, kan het plan of besluit versterken.
• Versterking alternatievenonderzoek 
  Het onderzoeken van alternatieven is een verplicht onderdeel van het mer-proces. Onderzocht wordt of alternatieven met hetzelfde doelbereik wellicht tot andere of beperktere milieueffecten zullen leiden. Deze informatie kan het bevoegd gezag helpen bij het maken van verantwoorde keuzes in de RES. Ook kan hiermee de voorkeurskeuze beter worden onderbouwd. MER kan op dit onderdeel het alternatieven-onderzoek dat in het kader van de RES wordt gedaan aanvullen of faciliteren.
• Beperking juridische risico’s verbonden aan de uitvoering van energieprojecten
  Met de MER kunnen keuzes over de energiemix, locaties en spelregels voor duurzame energieprojecten beter worden onderbouwd en wordt duidelijk of de plannen uitvoerbaar zijn. Zo wordt al vroeg in het proces duidelijk in hoeverre de RES uitvoerbaar is. Dit helpt bij het verlenen van houdbare omgevingsvergunningen voor energieprojecten.

Kortom: een plan-MER voor de RES draagt bij aan goede besluitvorming, het beperken van onderzoekslasten en het goed betrekken van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties op weg naar vergunningverlening uiterlijk 1 januari 2025 en realisatie uiterlijk 2030 (zie hierna).

Plan-mer-plicht

De RES Herijking is in veel gevallen plan-mer-plichtig. Wanneer dat het geval is wordt gevisualiseerd in het schema. Zie voor meer informatie ook het advies.

1. Projecten die zijn opgenomen in bijlage V bij het Omgevingsbesluit (zie bijlage 2)
2. Project = a. het bouwen van bouwwerken of de totstandbrenging van installaties of werken, of b. andere activiteiten die onderdelen van de fysieke leefomgeving wijzigen, inclusief activiteiten voor de winning van delfstoffen 
3. Te beoordelen aan de hand van smb-richtlijn