Adviezen en voorbeelden per doelgroep

In dit hoofdstuk de adviezen en voorbeelden per doelgroep uitgesplitst.

Bedrijfsdaken 

In de onafhankelijke werkgroep zon-op-daken kwam naar voren dat vrijwel alle bedrijven ooit hebben nagedacht over zonnepanelen op hun dak. Maar bij veel bedrijven komt het nog niet verder dan dat. Zonnepanelen zijn simpelweg geen core business, dus kennis en tijd ontbreken. En bij bedrijven met een verduurzamingsambitie is het ook lang niet altijd het eerste om aan te denken. Zo maar enkele onderwerpen die hoger op de duurzaamheidsagenda kunnen staan: inkopen van duurzame (circulaire) grondstoffen, maken van duurzamere (circulaire) producten en borgen van transport bij steeds verder aangescherpte normen rondom milieuzones en geluid.

90% van de daken 

Het beeld bestaat dat veel daken van bedrijven niet geschikt zijn voor zonnepanelen. Solar Valley laat met hun aanpak zien dat tot 90% van de daken op bedrijventerreinen in Waalwijk en Tilburg geschikt zijn. 

Er zijn grofweg twee aanpakken te onderscheiden om zon-op-daken bij bedrijven te stimuleren. Een brede inzet op verduurzaming bij bedrijven of een inzet specifiek gericht op zonnepanelen. De brede inzet geniet de voorkeur vanuit de grotere opgave om CO2 te reduceren en de kansen om aspecten te combineren zoals elektrisch rijden met het opwekken van eigen elektriciteit. 

Een inzet specifiek gericht op zonnepanelen kan ook zeer effectief zijn en leidt waarschijnlijk sneller tot resultaat. Dit is op zich dus ook een prima keuze. In het geval er sprake is van netschaarste kan dit leiden tot teleurstelling. Een brede benadering kan helpen, omdat zaken als energiebesparing, koppelingen met energieopslag of met elektrisch rijden en sturen van de energievraag (aanpassing van productieprocessen) integraal onderdeel zijn van de brede benadering. 

Het aanschaffen van zonnepanelen vergt soms best wat uitzoekwerk voor een dakeigenaar. Er zijn meerdere bedrijven in de markt waar dit aan kan worden uitbesteed en die maatwerkoplossingen kunnen bieden. Zeker als het om grotere oppervlakten gaat, is dat ook voor die bedrijven interessant. 

Hier kan het gaan om pure opstal waarbij het dak tegen een vergoeding ter beschikking wordt gesteld aan een bedrijf dat elektriciteit levert aan het net. Maar bijvoorbeeld ook om oplossingen waarbij bedrijven de investering doen en de opgewekte stroom tegen een scherpe prijs leveren aan de dakeigenaar. Dit soort leaseconstructies zijn de laatste jaren met diverse marktpartijen verder uitgewerkt. Daarmee kan in dit soort gevallen heldere afspraken worden gemaakt tussen de eigenaar van het dak en de eigenaar van de zonnepanelen. Bijvoorbeeld over betreding en onderhoud en hoe met panelen moet worden omgegaan als een gebouweigenaar zijn pand wil verkopen. 

Als vanuit de RES het gesprek met bedrijfsmatige dakeigenaren wordt aangeknoopt, is het van belang om de taal van bedrijven te spreken. De belangrijkste afwegingen zijn: 

  • Geld, bijvoorbeeld hoe snel een eventuele investering zich terugverdient 
  • Voorkomen van complexiteit (uitzoekwerk, gedoe-factor) 
  • Noodzaak: helpt het om te voldoen aan eisen uit wet- en regelgeving 
  • Effect op het product(ieproces), denk aan het tijdelijk moeten onderbreken van de productie, risico van brand, invloed op de kwaliteit of tijdige levering van het product, etc. 

Zorg er dus voor dat de insteek van gesprekken hierop is gericht en er antwoord is op dit soort vragen. In alle gevallen zijn gemeenten een belangrijke partner bij het stimuleren van zon-op-daken bij bedrijven. Met name in de communicatie zijn gemeenten cruciaal als vertrouwde partner waar het gaat om informatievoorziening over verduurzaming en zon op daken. Dus ook als bedrijven zoals Solar Valley of BEplus stimulering van zonnepanelen op bedrijventerreinen voor hun rekening nemen, hebben de gemeenten een belangrijke rol.

Waar moet een initiatiefnemer op letten als het gaat om de verzekerbaarheid van (panden met) zonnepanelen? 

Het is in alle gevallen aan te bevelen om contact op te nemen met de verzekeraar voordat zonnepanelen geplaatst worden. Het Verbond van Verzekeraars heeft de Preventiebrochure voor PV-installaties 2.0 gepubliceerd. Hiermee willen zij veilige aanleg van zonnepanelen bevorderen. In de brochure is, naast feiten en ontwikkelingen, ook veel technische informatie opgenomen. De brochure is door verzekeraars geschreven en allereerst voor verzekeraars bedoeld. Maar zeker ook informatief voor installateurs en verzekerden. Het is verzekeraars volgens de Mededingingswet niet toegestaan collectief afspraken te maken over de voorwaarden en richtlijnen waaraan een zonnepaneel en de installatie hiervan moet voldoen. Dat kan per verzekeraar dan ook verschillen.

Voorbeelden van stimulering zon op daken bij bedrijven

In het land zijn diverse voorbeelden beschikbaar van acties die (groepen) overheden hebben ondernomen om zon-op-dak bij bedrijven te stimuleren. Hieronder staan enkele voorbeelden. Dit overzicht is niet compleet en bovendien komen er regelmatig nieuwe voorbeelden bij. 

  • Zonnecoaches kunnen dakeigenaren helpen om de mogelijkheden van zonnepanelen te onderzoeken, ontwikkelen, realiseren en exploiteren. Het eigendom komt ofwel bij de dakeigenaar te liggen, ofwel bij een coöperatie bijvoorbeeld via de postcoderoosregeling. Een zonnecoach kan 6 daken per dag beoordelen op potentie. De ervaring leert dat 20-30% van de beoordelingen leidt tot een SDE++-aanvraag. De aanpak van zonnecoaches is breder toepasbaar dan bedrijfsdaken. 
  • Diverse gemeenten en bedrijventerreinen in Hart van Brabant werken samen met Solar Valley. In dit concept worden bedrijven geheel ontzorgd. Ten opzichte van de zonnecoaches worden de zonnepanelen ook gefinancierd of zelfs in eigendom genomen. Deze aanpak is specifiek op (grotere) bedrijfsdaken gericht. In de praktijk blijkt het mogelijk om tot 90% van de bedrijfsdaken van zonnepanelen te voorzien. 
  • In een filmpje vertelt ondernemer Dick Winkelhuis over bedrijventerreinen Energiepositief (BEplus) & Boekelermeer energiepositief. Deze aanpak is sterk vergelijkbaar met Solar Valley. 
  • In GreenBizz IJmond is advies m.b.t. zonnepanelen op bedrijfsdaken onderdeel van een energiescan. In dit filmpje vertelt Jan Boudesteijn van GreenBiz IJmond over integrale aanpak van zon op dak. 
  • De provincie Zuid-Holland heeft de subsidieregeling Zonnig Zuid-Holland ingesteld voor bezitters van grote daken waarbij het gebouw te weinig draagkracht heeft voor zonnepanelen. Doel is de dakconstructie te versterken, waardoor plaatsing van pv-panelen toch mogelijk is.

Aanvullende informatie 

Voor situaties waarin de eigenaar van de zonnepanelen niet de eigenaar van het dak is, maar bijvoorbeeld een energiecoöperatie, is een modelakte opstalrecht en een modelakte ondererfpacht beschikbaar.

Woningeigenaren

Vereniging van Eigenaren 

Rotterdam heeft een informatief loket voor appartementseigenaren (VvE’s) met veel informatie en voorbeeldprojecten.

Maatschappelijk vastgoed 

Alle twaalf de provincies hebben een eigen ontzorgingsprogramma voor kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren. De programma’s richten zich over het algemeen op: 

  • Gemeenten met minder dan 25.000 inwoners 
  • Schoolbesturen van door het Rijk bekostigde scholen in het primair onderwijs met maximaal 10 gebouwen in eigendom 
  • Schoolbesturen van door het Rijk bekostigde scholen in het voortgezet onderwijs met maximaal 5 gebouwen in eigendom 
  • Zorgaanbieders in langdurige zorg, met uitzondering van ziekenhuizen en eerstelijnszorg, met maximaal 10 gebouwen in eigendom 
  • Sportbedrijven die bestuurlijk en financieel verbonden zijn aan een gemeente met maximaal 20 gebouwen in eigendom 
  • Culturele algemeen nut beogende instellingen met maximaal 10 gebouwen in eigendom 
  • Stichtingen, verenigingen of coöperaties ter exploitatie en beheer van gebouwen met een publieksfunctie zoals een buurthuis, dorpshuis, wijkcentrum of gemeenschapscentrum, met maximaal 10 gebouwen in eigendom. 

De handreiking versnelling zon op dak van Holland Solar bevat op blz 6 t/m 8 praktische tips voor de rol van gemeenten bij het stimuleren van zon op maatschappelijk vastgoed en scholen. 

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland heeft een nuttige website rond zon op maatschappelijk vastgoed (scholen, musea, sportfaciliteiten en gemeentelijke gebouwen).

Voorbeelden planmatige aanpak maatschappelijk vastgoed 

  • Begeleiding van scholen bij het plaatsen van zonnepanelen wordt onder andere geleverd door Zonnescholen en Schooldakrevolutie. 
  • In Brabant ontwikkelde Sport Service Noord-Brabant (SSNB) in opdracht van de provincie een aanpak om sportaccommodaties te verduurzamen. Door hun bestaande grote netwerk onder sportaccommodaties waren zij een betrouwbare partner. De kennis over verduurzaming is ingebracht door Stichting MOED en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij. 
  • ZonOpZorg levert ontzorging van de zorginstellingen en crowdfunding voor de panelen.

Monumenten en beschermde dorps- en stadsgezichten? 

Bij monumenten en beschermde dorps- en stadsgezichten gelden er vaak beperkingen voor de toepassing van zonnepanelen. Toch is er meer mogelijk dan vaak wordt verwacht. Op de website van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed staan brochures en informatie. Kijk daarnaast ook welke specifieke regels er in uw gemeente van toepassing zijn.

Zon op gevels 

Zon op parkeerterreinen (solar carports) 

Voorbeelden strategische aanpak solar carports

Op de website park the sun, is een complete analyse aanwezig van de mogelijkheden voor solar carports voor de provincies Noord-Holland en Utrecht en de gemeenten Rotterdam en Groningen. De analyse geeft inzicht in locaties van de parkeerplaatsen, geschikt oppervlakte, opwekpotentie, benodigde aansluiting op het elektriciteitsnet, investering, terugverdientijd, etc. In dit filmpje laat Jethro Steijvers van de provincie Noord-Holland zien hoe de applicatie ‘Park the Sun’ werkt. 

Voorbeeldprojecten solarcarports 

Zon op water 

Het Nationaal Consortium Zon op Water is heeft als doel om drijvende zonne-energie tot een groot Nederlands succes te maken. Bijvoorbeeld door te helpen 2 gigawattpiek (GWp) drijvende PV systemen te realiseren in Nederland in de periode tussen 2017 en 2023. Maar ook door het Nederlandse kennisniveau en de Nederlandse bedrijven in deze markt een impuls geven. Daarbij hoort ook het opbouwen van een goede exportpositie. Bekijk de projecten van het Consortium. 

Het bedrijf Zon op Water heeft een concept ontwikkeld specifiek voor waterbassins.

Zon rondom infrastructuur 

In het innovatieprogramma dat onderdeel is van het Klimaatakkoord staat dat in 2030 5 tot 10 gigawattpiek (GWp) aan zonnestroomcapaciteit zal zijn geïnstalleerd in de ruimtelijke infrastructuur: wegen, dijken, bermen, geluidschermen, vuilstortlocaties, spoorwegareaal, etc. Daarom hebben Rijkswaterstaat, SEAC, en TKI Urban Energy gezamenlijk het initiatief genomen tot de oprichting van het Nationaal Consortium Zon op Infra. Dit Consortium bevordert innovatie en implementatie van (geïntegreerde) zonne-energiesystemen in de infrastructuur voor spoorwegen, autowegen, vaarwegen en fietspaden in Nederland. Het Nationaal Consortium Zon op Infra streeft ernaar om projecten te initiëren en uit te laten voeren. Bekijk de projecten van het Consortium.

Zon boven zachtfruit 

Wellicht nog de meest onbekende vorm van dubbel ruimtegebruik met zonnepanelen. In Nederland zijn inmiddels enkele projecten gerealiseerd. In één van de uitzendingen van Zon-in-landschap vertelt zachtfruitteler Hoof uit Sint-Oedenrode over de zonnepanelen boven zijn zachtfruit.