Voorwoord

Samenwerken in de RES

Gemeenteraad, Provinciale Staten en Algemeen besturen van de Waterschappen besloten in 2021 over de eerste RES. Ook bij RES’en die zijn ondergebracht in een GR (Gemeenschappelijke Regeling) worden besluiten genomen in de betreffende gemeenten, provincies en waterschappen en is de GR faciliterend voor bijvoorbeeld de inzet van medewerkers. Dat in de RES-regio tussen deze partijen en met veel betrokkenen daarom heen sámen aan de RES werd gewerkt, heeft zijn oorsprong in de wederzijdse afhankelijkheid: geen partij kan het alleen. Want de beste plek voor een groep windturbines kan op de grond van meerdere gemeenten liggen. Of je wilt samen netcongestie aanpakken die zich over een groot gebied uitstrekt. Of je wilt bijvoorbeeld voorkomen dat meerdere gemeenten op dezelfde warmtebron rekenen. 

Het merendeel van de huidige volksvertegenwoordigers en bestuurders was misschien niet betrokken bij de totstandkoming en besluitvorming van de RES 1.0. Zij zijn echter wel verantwoordelijk voor de uitvoering van deze afspraken en het behalen van de afgesproken doelstellingen en staan dus als het ware op de schouders van hun voorgangers. 

Er zijn diverse momenten waarop volksvertegenwoordigers en bestuurders hun invloed en betrokkenheid kunnen tonen, kunnen bijsturen en nieuwe wegen kunnen inslaan. De drie rollen van volksvertegenwoordigers staan centraal in dit werkblad: het stellen van kaders, het zijn van volksvertegenwoordiger en het controleren van de uitvoering. Per rol worden concrete voorbeelden gegeven hoe deze in te vullen en met welke aspecten rekening moet worden gehouden. 

De stand van zaken 

In de zomer van 2023 dienden alle RES-regio’s hun Voortgangsrapportage in. Elke regio beschrijft in een RES Voortgangsdocument wat er de afgelopen tijd is gebeurd in de regio, waar de regio nu staat en waar zij naartoe werkt. Het Voortgangsdocument heeft een cyclus van 2 jaar (de eerste op 1 juli 2023, daarna 2025, etc.). Dat geldt voor alle regio’s.

De informatie in de Voortgangsrapportage is kwantitatief en kwalitatief van aard. Het gaat zowel over de opwek van elektriciteit, de aansluitmogelijkheden op het net, als de beschikbaarheid van warmtebronnen en is dus breder dan alleen opwek. In de meeste rapportages staan de behaalde successen beschreven, evenals knelpunten en leermomenten. Voor het kwantitatieve deel voor elektriciteit reikten we vanuit NP RES  een begrippenkader en methodiek aan, zodat de Voortgangsrapportages van alle regio's met elkaar kunnen worden vergeleken. De Voortgangsrapportages vormen een belangrijke bron voor de landelijke RES-monitor die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) elk jaar in december uitbrengt. Die brengt in beeld of de 30 regio's samen op koers liggen voor: 

• de door volksvertegenwoordigers in hun Regionale Energiestrategieën 1.0 vastgestelde ambitie van in totaal 55 TWh (30 regio’s samen)
• het in het Klimaatakkoord opgenomen doel van het opwekken van tenminste 35 TWh grootschalige hernieuwbare elektriciteit op land in 2030.

Uit de Voortgangrapportages blijkt dat het karakter van het RES-proces verandert. In het begin was het voornamelijk een sectoraal energievraagstuk met – naast de inventarisatie van warmtebronnen - een duidelijke focus op het opwekken van elektriciteit (wind op land en grootschalige zonne-energie, inclusief infrastructuur). Steeds meer wordt er samenhangend gekeken naar opgaven in een gebied. De behoefte aan duurzame elektriciteit en daarmee aan de opwek ervan groeit, o.a. door toenemende elektrificatie en snelle verduurzaming. Toekomstperspectief voor inwoners en bedrijven betekent ook toegang tot duurzame energie.

Dit werkblad biedt handvatten om besluitvorming en samenwerking de komende jaren verder vorm te geven. Dat betekent ook voor volksvertegenwoordigers en bestuurders een bredere kijk op ontwikkelingen met energie als randvoorwaarde. Dat heeft gevolgen voor de samenwerking én besluitvorming. Want het gaat in de vervolgfase van de RES om samenhang, ruimtelijke afwegingen, balans van vraag en aanbod van energie en vasthouden van het benodigde tempo.