Kompasrichting Zuidwest

In de RES 1.0 zijn de ambities concreet gemaakt. De regio’s hebben stappen gezet om de plannen voor wind-, zon-, en infrastructuurprojecten op een goede manier in te passen in de fysieke leefomgeving. Daardoor worden mogelijkheden en belemmeringen voor de uitvoering op tijd in beeld gebracht en krijgt de regio zicht op de daadwerkelijke haalbaarheid van de ambitie. In deze paragraaf worden de te nemen stappen op hoofdlijnen doorlopen. Bij iedere stap staan vragen of acties die kunnen helpen om een gevoel te krijgen bij de omvang en urgentie van de opgave. Op deze manier ontstaat inzicht in het eigen verwachtingenmanagement rondom verlening van omgevingsvergunningen voor 2025. De stappen zijn ook relevant wanneer de regio’s de RES gaan herijken. Op dit moment zijn de meeste regio’s actief bezig met stap 3.

Stap 1. Bepalen opgave / doelen / ambitie

De RES-regio’s hebben dit vastgelegd in de RES 1.0 en/of de RES Herijking. De RES Herijking vormt samen met het RES Voortgangsdocument de RES 2.0. De RES 2.0 is in tweeën gedeeld, nadat een werkgroep in 2022 oordeelde dat deze na inwerkingtreding van de Ow plan-mer plichtig zou zijn. In de rest van dit werkblad wordt daarom de term “ RES Herijking” in plaats van “RES 2.0” gebruikt. Een uitgebreidere toelichting is te vinden in het werkblad over de mer.
Het gaat om de hoeveelheid duurzame energie die de regio wil opwekken, en de gewenste verhouding tussen zon-, wind- en overige projecten, zoals energie uit waterkracht. Het vertrekpunt van de RES-regio is de ambitie voor het aantal TWh op te wekken duurzame energie in de regio. Het aandeel ‘ambitie’ kan leiden tot een herijking van de RES. Het concretiseren of wijzigen van zoekgebieden is een aanleiding voor herijking van de RES.

Hulpvragen/acties

• Hoeveel windturbines zijn nodig voor het realiseren van de ambitie? Is de ruimte hiervoor aanwezig? Je kunt een kaart als hulpmiddel gebruiken voor meer inzicht.
• Hoeveel zon op dak, zon op land (multifunctioneel) en warmteprojecten zijn nodig? Is hiervoor het (dak)oppervlak en de ruimte die hiervoor nodig is, beschikbaar? De vertaling naar een kaart kan helpen.
• Welke andere ruimtelijke claims worden op de benodigde ruimte gelegd?
• Welk inzicht krijgt u inmiddels in het realiseren van de RES-ambities? Zijn er in de regio aanleidingen om de RES te herijken?

Stap 2. Locatiekeuze

De ambitie van de RES-regio’s bestaat uit zoekgebieden die worden geconcretiseerd en afgebakend tot locaties voor windenergie en/of zonne-energie en energie-infrastructuur. Vragen die hierbij horen zijn: 

1. moet er een MER worden opgesteld om de effecten op het milieu in beeld te brengen?
2. passen nieuwe ontwikkelingen in bestaand gemeentelijk-, provinciaal -en Rijksbeleid en beleid van waterschappen?
3. welke meekoppelkansen zijn er? Denk hierbij aan bijvoorbeeld aan plannen voor nieuwe bedrijventerreinen, woningen of een netversterking. Maar ook verstedelijkingsstrategieën en de landbouwtransitie. Deze ontwikkelingen kunnen zowel kansen als belemmeringen vormen.

Hulpvragen/acties

• Het is behulpzaam om ruimteclaims te visualiseren en die als puzzelstukjes op een kaart te leggen van uw gemeente, provincie of gebied van het waterschap.
• Is het mogelijk ruimtelijke opgaven te combineren? Onderzoek de koppelkansen.
• Zoek afstemming met de netbeheerder om de (on)mogelijkheden vanuit de netwerkaansluiting in beeld te krijgen.
• Hoe ziet de legpuzzel met al die stukjes eruit? Is het mogelijk de vergunningen voor 2025 te verlenen?

Stap 3. Inpassing

• Wanneer de globale locatiekeuze is gemaakt, volgt onderzoek naar of het gebied ook daadwerkelijk geschikt is voor ontwikkeling van projecten. Hiervoor is het nodig rekening te houden met wensen en belangen van stakeholders en grondeigenaren in het gebied. Willen ondernemers op een bedrijventerrein bijvoorbeeld wel meewerken met zon op dak?
• Mogelijkheden en belemmeringen vanuit de netaansluiting. Afstemming met de netbeheerder is cruciaal.
• Effecten van het project op het milieu. Geluidsoverlast of effecten op natuur kunnen beperkend zijn voor het aantal te plaatsen windturbines in een gebied. Door dit soort beperkingen vroeg te zien, wordt duidelijk welk deel van de ambitie daadwerkelijk kan worden uitgevoerd in het gebied.

Hulp vragen/acties

• Zijn op de eerder op kaart gezette ruimteclaims de bijbehorende ruimtelijke effecten meegenomen? Hierbij gaat het bijvoorbeeld om slagschaduw en geluid. Zo niet, dan is het belangrijk dit goed te doen, voor zowel energieprojecten als andere ruimtelijke situaties of ontwikkelingen, zoals natuurgebieden.
• Hoe en wanneer vindt het gesprek met de omgeving plaats over ruimtelijke effecten? Hoe sluiten de stappen op weg naar besluitvorming hierop aan in tijd? 
• Wat zijn de (on)mogelijkheden om een netwerkaansluiting voor projecten te krijgen? Zoek hiervoor afstemming met de netbeheerder.

Stap 4. Inrichting

Wanneer een locatie geschikt blijkt voor een energieproject, is de volgende vraag hoe het terrein ingericht kan worden. Voor windenergie kan het gaan om windturbines in een grid, een lijnopstelling of een wolk. Deze keuze vindt meestal plaats in de fase van het opstellen van een omgevingsplan, of in de fase van vergunningverlening (BOPA of Projectbesluit). Het kan ook zo zijn dat op basis van een visie of beleid van de gemeente, provincie of in de RES al voorkeur is uitgesproken voor bepaalde inrichtingsvarianten. Bijvoorbeeld: ‘een voorwaarde voor windenergie in onze regio is dat de opstelling aansluit op de lijnen in het landschap’, of ‘zonne-energie is alleen mogelijk met ontwikkeling van natuur’. Ook hier worden de omwonenden betrokken en worden de milieueffecten van de inrichtingsvarianten in beeld gebracht.

Hulp vragen/acties

• Zijn er regels die het realiseren van de voorkeursoptie in de weg staan en die aangepast moeten worden? Hoeveel tijd is hiermee gemoeid en wanneer is het nodig daarmee te starten?
• Voor zowel zon- als windprojecten is het nodig tijdig te starten met gesprek over, en planning van de inrichting, omdat het in beide gevallen langer kan duren dan je denkt. Wie zijn nodig voor een voortvarende uitvoering? Zijn de belangen van deze partijen goed in beeld?
• Wat is er nodig als initiatieven uiteindelijk toch anders worden ingediend dan bijvoorbeeld de aangegeven voorwaarden voor de richting en het aansluitpunt van zonnevelden?
• Zijn er – na het vergaren van zoveel mogelijk informatie en gesprekken met belanghebbenden - aanvullende acties nodig?

Stap 5. Precieze begrenzing en exacte locaties bouwwerken

Voor de start van de bouw van een energieproject, worden keuzes gemaakt over de precieze begrenzing van het terrein en de exacte locaties van de bouwwerken. Dit zijn keuzes die worden gemaakt in het vergunningverleningsproces.

In het geval van een windpark maakt de initiatiefnemer een palenplan. Daarin ligt de x, y-coördinaat per windturbine, het ruimtegebruik van fundering, kraanopstelplaats en onderhoudswegen, alsmede de lokale elektrische aansluiting vast.
 

Hulp vragen/acties

• Maak voor jezelf een voorstelling van aanvragen voor omgevingsvergunningen die onderling verschillen.
• Beoordeel of de verschillende aanvragen passen.
• Breng in beeld wat te doen als een afwijkende aanvraag niet past. Wat is hiervoor nodig? Bijvoorbeeld een herijking van RES 1.0?
• Doel is meer inzicht te krijgen in het succesvol kunnen doorlopen van een vergunningentraject.

Stappen 1 tot en met 3 

Stappen 1 tot en met 3 leiden tot keuzes, antwoorden en inzichten. Die zorgen ervoor dat globale zoekgebieden worden afgebakend tot concretere zoekgebieden of projectlocaties met grote kansrijkheid. Daardoor worden ook de randvoorwaarden helder waaronder windturbines en zonnepanelen gebouwd kunnen worden en kunt u een te verantwoorden inschatting maken of het gaat lukken. 

Tijdens het onderzoek wordt ook duidelijk welke keuzes omtrent aanpassing van het elektriciteitsnetwerk nodig zijn. Uitbreiding daarvan kan verschillende onderdelen omvatten, zoals aanleg van (boven- of ondergrondse) hoog- en middenspanningsverbindingen, de bouw van nieuwe hoog- en middenspanningsstations, uitbreiding van bestaande stations en opwaardering van bestaande verbindingen. Essentieel is dat u inzicht krijgt in wat u vandaag en morgen al te doen staat om dit alles voor elkaar te krijgen.